[307] มหนฺตตฺตมุปทสฺเสติ ‘‘วิภูติยา’’อิจฺจาทินาฯ วิภูติยา สมฺปตฺติยา อธิปฺปายสฺส วา อชฺฌาสยสฺส วา ปรมุกฺกํสตํ ปรมาติสยภาวํ ยาตํ อุปคตํ มหนฺตตฺตํ นาม อีริตํ กถิตํฯ

[307] อิทานิ มหนฺตตฺตาลงฺการํ ทสฺเสติ ‘‘วิภูติ’’ อิจฺจาทินาฯ วิภูติยา สมฺปตฺติยา วา อธิปฺปายสฺส อชฺฌาสยสฺส วา ปรมุกฺกํสตํ อตฺยุกฺกํสภาวํ ยาตํ ยํ มหนฺตตฺตํ สิยา, ตํ มหนฺตตฺตมิติ อีริตนฺติฯ มหโต ภาโวติ จ, ปรโม อุกฺกํโส อติสโย ยสฺเสติ จ, ตสฺส ภาโวติ จ วากฺยํฯ

วิภูติมหนฺตตฺต

[308]

กิรีฏรตนจฺฉายา-นุวิทฺธาตปวารโณ;

ปุรา ปรํ สิริํ วินฺทิ, โพธิสตฺโต’ภินิกฺขมาฯ

[308] อุทาหรติ ‘‘กิรีเฏ’’จฺจาทิฯ อภินิกฺขมา ปุรา ปุพฺเพ โพธิสตฺโต มายาเทวิยา ปุตฺโต ปรมุกฺกฏฺฐํ อนาญฺญสาธารณํ สิริํ วิภูติํ วินฺทิ ปฏิลภิฯ กีทิโส? กิรีเฏ มกุเฏ รตนานํ ฉายาหิ โสภาหิ อนุวิทฺโธ ฉุริโต อาตปวารโณ เสตจฺฉตฺตํ ยสฺส โส ตาทิโสติ วิภูติยา มหนฺตตฺตํ วุตฺตํ ‘‘อาตปวารโณ รตนจฺฉายานุวิทฺโธ’’ติฯ

[308] อิทานิ อุทาหรติ ‘‘กิรีฏ’’อิจฺจาทินาฯ โพธิสตฺโต อนฺติมชาติยํ มหาโพธิสตฺโต อภินิกฺขมา อภินิกฺขมนโต ปุรา ปุพฺเพ กิรีฏรตนจฺฉายานุวิทฺธาตปวารโณ โมลิรตนรํสีหิ รญฺชิตเสตจฺฉตฺโต ปรมุกฺกฏฺฐํ สิริํ วิภูติํ วินฺทิ อนุภวีติฯ เอตฺถ โมลิรตนกนฺติยา เสตจฺฉตฺตสฺส โอวิทฺธภาวกถเนน วิภูติยา มหนฺตตฺตํ โหติฯ

กิรีเฏ รตนานีติ จ, เตสํ ฉายาโยติ จ, ตาหิ อนุวิทฺโธ ฉุริโต อาตปวารโณ ยสฺเสติ จ วากฺยํฯ

อธิปฺปายมหนฺตตฺต

[309]

สตฺโต สมฺโพธิยํ โพธิ-

สตฺโต สตฺตหิตาย โส;

หิตฺวา สฺเนหรสาพทฺธ-

มปิ ราหุลมาตรํฯ

[309] ‘‘สตฺโต’’อิจฺจาทิฯ สฺเนเหน ปิยภาเวน ชาเตน รเสน ราเคน อาพทฺธมตฺตนิ ราหุลมาตรํ พิมฺพาเทวิมฺปิ, กิมุตญฺญํ ยุวติชนํ, หิตฺวา อนเปกฺขิตฺวา อนาสตฺโต หุตฺวา สตฺตานํ หิตาย โลกิยโลกุตฺตราย วฑฺฒิยา โพธิสตฺโต สิทฺธตฺโถ สมฺโพธิยํ สพฺพญฺญุตญฺญาเณเยว สตฺโต อาสตฺโต, ตตฺเถว ลคฺโคติ อธิปฺปาโยฯ มหนฺตตฺตมุกฺกฏฺฐํ ตาทิสวนิตารตนานาสชฺชนลกฺขณมาลกฺขียตีติฯ

[309] ‘‘สตฺโต’’อิจฺจาทิฯ โส โพธิสตฺโต สฺเนหรสาพทฺธํ ปิยภาวสงฺขาตราเคน อาพทฺธํ ราหุลมาตรํ อปิ พิมฺพาเทวิมฺปิ หิตฺวา สตฺตหิตาย สตฺตานํ โลกิยโลกุตฺตรตฺถาย สมฺโพธิยํ สพฺพญฺญุตญฺญาเณเยว สตฺโต ลคฺโคติฯ ตาทิสอิตฺถิรตเนปิ อลคฺคตากถเนน โพธิสตฺตสฺส อุกฺกฏฺฐชฺฌาสยมหนฺตตฺตํ วุตฺตํ โหติฯ สมฺมา พุชฺฌติ เอตายาติ จ, โพธิยํ สตฺโต ลคฺโคติ จ, สตฺตานํ หิตมิติ จ, สฺเนเหน ปิยภาเวน ชาโต รโส ราโคติ จ, เตน อาพทฺธาติ จ วิคฺคโหฯ

[310]

โคเปตฺวา วณฺณนียํ ยํ,

กิญฺจิ ทสฺสียเต ปรํ;

อสมํ วา สมํ ตสฺส,

ยทิ สา วญฺจนา มตาฯ